ကိုေအာင္ေက်ာ္ကို ၁၉၁၅ ခုနွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၇) ရက္ေန႔ မွာ အဖ ဦးေက်ာ္ထင္ နွင့္ အမိ ေဒၚေ႐ႊေက်ာ့ တုိ႔မွ အဂၤပူ ၿမိဳ႕နယ္၊ ႐ံုးဇင္႐ြာတြင္ ဖြားျမင္ခဲ့ပါတယ္။ အလယ္တန္း ပညာကို မယ္ဇလီကုန္း အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမွ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး၊ အထက္တန္းကို ဟသၤာတၿမိဳ႕၌ သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ခဲ့ပါတယ္။ ထို႔ေနာက္ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္ တြင္ ဥပစာတန္း ဆက္လက္ တက္ေရာက္ ခဲ့ျပန္ပါတယ္။
ကိုေအာင္ေက်ာ္ဟာ ျမန္မာစာေပကုိ အလြန္တန္ဖိုးထားၿပီး၊ ျမန္မာစာ အေရးအသားလည္း အလြန္ေကာင္းမြန္တယ္ လို္႔လူသိမ်ားခဲ့သူပါ။ စိတ္ေနဓါတ္ခံ ျပင္းထန္ၿပီး၊ အမ်ိဳးသားေရးလည္း သူမတူေအာင္ နိဳးၾကားသူျဖစ္လို႔ မိမိရဲ႕ စာေပအစြမ္း နွင့္ အမ်ိဳးသားေရးလွဳံ႕ေဆာ္မွဳေတြမွာ ေ႐ွ႕တန္းကပါ၀င္ခဲ့လုိ႔္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားသမၼဂၢတြင္ သာမက၊ ဗမာနိဳင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသား သမၼဂၢတြင္၌ပါ အလုပ္အမွဳေဆာင္အျဖစ္ ေ႐ြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခ်င္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္၁ကုိ ေျခခ်လိုက္တာနွင့္ ခုံဖိနပ္စီးကာ ပင္နီတိုက္ပံုကို၀တ္ၿပီး ကတုံးဆံေထာက္နွင့္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ရဲ႕ “ဒို႔ဗမာ” အဘိဓမၼာကို ၾကားရမွာပါ။
ကုိေအာင္ေက်ာ္၌ အျခားေခတ္ၿပိဳင္ သခင္ေက်ာင္းသားမ်ား ျဖစ္သည့္ သခင္ေအာင္ဆန္း၂၊ သခင္နဳ၃၊ သခင္လွေဖ၄၊ ကိုထြန္း႐ွိန္၅ အစ႐ွိသူတို႔နွင့္ မတူ ကြဲျပား ခ်က္ေလးေတြလည္း ႐ွိပါေသးတယ္။ ထုိအခါက တကၠသိုလ္မွ ေက်ာင္းသား အမ်ားစုဟာ လက္၀ဲယိမ္း ၾကေသာ္လည္း ကိုေအာင္ေက်ာ္ကေတာ့ ပါေတာ္မူ မင္းနွစ္ပါး ကို သတိရေနပါေသးတယ္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၀၀ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၈) ရက္ ပါေတာ္မူေန႔ မွာ၊ ဗ.က.သ နွင့္ တ.က.သ တို႔မွ မည္သည့္အထိန္းအမွတ္ပြဲမ်ား မလုပ္ေသာ္လည္း၊ ကိုေအာင္ေက်ာ္တဦးတည္း မိမိရဲ႕ အခန္းတြင္းမွေန၍ အစာမစား၊ စကားမေျပာပဲ ပါေတာ္မူေန႔ အထိမ္းအမွတ္ပြဲက်င္းပခဲ့ပါတယ္။ အခန္း၀ မွာလည္း “ဤေန႔ ဤရက္ကား ငါတို႔ အ႐ွင္နွစ္ပါး ပါေတာ္မူေသာ ေန႔ျဖစ္သည္။ သတိရၾကပါ။” ဟုလည္း ခ်ိတ္ဆြဲ အသိေပးခဲ့ပါတယ္။ ကိုေအာင္ေက်ာ္၏ သ႐ုပ္ျပမွဳေၾကာင့္ ၎နွစ္ အမ်ိဳးသားေအာင္ပြဲေန႔ကို ရန္ကုန္တကၠသိုလ္သမၼဂၢက ခ်ိမ့္ခ်မ့္သဲ က်င္းပျဖစ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ၁၃၀၀ျပည့္ ကုလား-ဗမာ အဓိက႐ုဏ္းမ်ားအတြင္းကလည္း ကုလားမ်ားနွင့္ တေယာက္ခ်င္း ထြက္ခ်မည္လုပ္၍ ဗ.က.သ မွ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္မ်ားကပင္ ၀ိုင္းဆြဲထားရေလာက္ေအာင္ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓါတ္ႀကီးေသာ ကိုေအာင္ေက်ာ္ပါ။ မိမိကိုယ္တိုင္လည္း ဗမာမွဳကို ေလးစားသလုိ၊ အျခားေသာ ေယာက်္ားေလး၊ မိန္းကေလးမ်ား လက္ပြန္းတတည္း ဆက္ဆံျခင္း ကိုလည္းမႀကိဳက္ခဲ့။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေယာက်္ားေလးမ်ား နွင့္ မိန္းကေလးမ်ား အတူတြဲကေသာ ဧည့္ခံပြဲမ်ား ကို သပိတ္ေမွာက္႐ုံသာမက၊ ေကာလိပ္ ဆရာ၊ ဆရာမ မ်ားက်င္းပေသာ Ball Dance Parties မ်ားကိုပါ ခဲနွင့္ေပါက္ခဲ့တယ္လုိ႔ ေျပာစမွတ္ ႐ွိပါတယ္။ လြတ္လပ္ေရးရယူေရး၌လည္း ၎က ရန္သူတို႔နွင့္ တေယာက္ခ်င္း အသက္အေသခံ တိုက္ပြဲ၀င္ရမည္လုိ႔လည္း အယူဆြဲခဲ့ပါတယ္။ ေနာင္မွ ကိုဘဟိန္း၆၊ ကိုလွေ႐ႊ၇တို႔က နားခ်၍ လက္ေလွ်ာ့သြားခဲ့ ရပါတယ္။ ဤကဲ့သို႔ ရဲရဲေတာက္ ေကာလိပ္ေက်ာင္းသား ကိုေအာင္ေက်ာ္ရဲ႕ ေမာ္ကြန္း၀င္ နိဂုံးကိုေတာ့ ၁၃၀၀ျပည့္ ေရနံေျမသပိတ္ႀကီးက ဖန္တီးေပးလိုက္ပါေတာ့တယ္။
၁၉၃၈ခုနွစ္၊ နို၀င္ဘာလ (၃၀) ရက္ေန႔တြင္ ေခ်ာက္ေရနံေျမမွ သပိတ္တပ္ႀကီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ သခင္ဘုိးလွႀကီး၏ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္ စတင္ ခ်ီတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုခ်ီတက္လာတာကို ေဒါက္တာဘေမာ္၈ရဲ႕ ဘုရင္ခံအလုပ္အမွဳေဆာင္အဖြဲ႔က ႐ွံဳခ်လိုက္ၿပီး ၿဗိတိသွ် အာဏာပိုင္ ေတြက ၿဖိဳခြင္းမယ္ဆိုတဲ့ သတင္းရလို႔ ဗ.က.သ က သပိတ္တပ္ႀကီး နွင့္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ရန္ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္သည့္ ကိုဘဟိန္း နွင့္ ကိုဗေဆြတို႔ကို မေကြးၿမိဳ႕သို႔ေစလႊတ္ ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၃၈ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၁) ရက္ေန႔မွာ ကိုဘဟိန္း နွင့္ ကိုဗေဆြတို႔ မေကြးမွာ အဖမ္းခံရတယ္ ဆုိသည့္သတင္း ဗ.က.သ ဌာနခ်ဳပ္ကိုေရာက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဤသို႔နွင့္၊ သမၼဂၢမွ အာဏာဖီဆန္ပြဲလုပ္ရန္ ဆုံးျဖတ္လိုက္ၿပီး ဒီဇင္ဘာ (၁၅) ရက္ေန႔ မွာ ေအာင္ျမင္စြာ က်င္းပနိဳင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘေမာ္အစိုးရက ေတာင္သူလယ္သမား၊ အလုပ္သမား၊ ေက်ာင္းသားမ်ားရဲ႕ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို မလိုက္ေလွ်ာသည့္အတြက္၊ ေက်ာင္းသားမ်ားက အာဏာဖီဆန္ပြဲထက္ ျပင္းထန္သည့္ အစီအစည္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ဆုံးျဖတ္လိုက္ၾကပါေတာ့တယ္။
၁၉၃၈ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၆) ရက္ ည ၁၁ နာရီခန္႔တြင္ ဗ.က.သ စာၾကည့္တိုက္၌ ဗဟိုအလုပ္အမွဳေဆာင္ အဖြဲ႔၀င္အခ်ိဳ႕နွင့္ “ဗိုလ္” စာရင္း၀င္ ေက်ာင္းသားတစု ၿဗိတိသွ်အစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပင္မ ျဖစ္ေသာ အတြင္း၀န္႐ံုးကို (၂၀) ရက္ေန႔၌ ၀ိုင္းရံဆႏၵျပရန္ တိုင္ပင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ကိုေအာင္ေက်ာ္နွင့္ သံမဏိတပ္၉မွဳး ကိုထြန္း႐ိွန္တို႔ မွာ စိတ္လွဳပ္႐ွားလြန္း၍ စကားပင္းမေျပာနိဳင္ခဲ့ၾက။
၁၉၃၈ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၀) ရက္ မနက္ ၈ နာရီတြင္ သမၼဂၢအေဆာက္အဦးထဲမွ ကိုလွေ႐ႊ၏ “ဒီေန႔ဗမာ့ရာဇ၀င္မွာတြင္မည့္ေျခလွမ္းကိုစမယ္။ ခ်ဳပ္ခ်ယ္တဲ့ ဥပေဒကိုဆန္႔က်င္မယ္။ က်ဳပ္တုိ႔ကို အစိုးရက ပစ္ရင္လည္းပစ္မယ္။ အဲဒါလိုက္မလား” ဟူေသာ အသံက ဟိန္း၍ထြက္လာပါတယ္။ ကိုလွေ႐ႊက ဥကၠ႒ေနရာမွာ၊ ေရွ႕တန္းမွာ ကိုထြန္း႐ွိန္၊ ကိုေအာင္ေက်ာ္၊ ကိုေအးေက်ာ္ နွင့္ သံမဏိတပ္ဗိုလ္မ်ား။ ေက်ာင္းသားမ်ားကလည္း “လိုက္မယ္။ လိုက္မယ္။” ဟုေၾကြးေၾကာ္ကာ စီတန္းထားေသာကားမ်ားဆီ ဦးတည္ေနၾကၿပီ။
စပတ္လမ္းမွာ ေက်ာင္းသားေပါင္း ၇၀၀၀ေက်ာ္ေလာက္ စုမိၾကကာ အတြင္း၀န္႐ုံး အ၀မ်ားအားလုံးကို စတင္ပိတ္ဆို႔လိုက္က်ပါေတာ့တယ္။ ကိုေအာင္ေက်ာ္ က စပတ္လမ္းနွင့္ ဖေရဇာလမ္း ေထာင့္မွေနကာ ေက်ာင္းသားမ်ားကိုစတင္ေနရာခ်ေပးပါတယ္။ ထို႔ေနာက္၊ ေက်ာင္းသားအေရး၊ ေတာင္သူလယ္သမား၊ အလုပ္သမားအေရးတို႔ကို စတင္ ေၾကြးေၾကာ္ ပါေတာ့တယ္။ ရဟန္း႐ွင္လူတို႔ကလည္း ၀ိုင္းအားေပးၾကပါတယ္။ ေန႔လည္ ၁၂ နာရီေလာက္မွာ ကိုလွေ႐ႊ က “ေအာင္ၿပီ” ေၾကြးေၾကာ္ကာ ဆႏၵျပပြဲ႐ုပ္သိမ္းၿပီး ဖေရဇာလမ္း၁၀၊ ဂ်ဳဒါအီဇကယ္လမ္း၁၁၊ ဒါလဟိုဇီလမ္း၁၂တို႔မွ ေက်ာင္းသားမ်ားကိုစုေ၀းကာ စပတ္လမ္း၁၃အတုိင္း ခ်ီတက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ထုိအခ်ိန္မွာ ေဂၚရာျမင္းစီး စစ္ပုလိပ္မ်ား၁၄ ခ်ီတက္လာကာ ေက်ာင္းသားထုကို ၀င္ေရာက္႐ိုက္နွက္ပါေတာ့တယ္။ ကိုလွေ႐ႊ ႏွင့္ ကိုေအာင္ေက်ာ္တို႔ နွစ္ေယာက္မွာ အနီးကပ္ဆုံး ႐ွိေနခဲ့ၾကၿပီး အျခားေက်ာင္းသားမ်ား ဖ႐ုိဖရဲ မျဖစ္ရန္ ႀကိဳးပန္းေနပါတယ္။ ရဲေဘာ္ေက်ာင္းသားမ်ား ကလည္း “အေရးေတာ္ပုံ ေအာင္ပါေစ”၊ “သခင္မ်ိဳးေဟ့ တို႔ဗမာ” စသည့္ တုိ႔ကို ဆက္လက္ ေၾကြးေၾကာ္လွ်က္ ေ႐ွ႕သို႔ ဆက္လက္ခ်ီတက္ခဲ့က်ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဂၚရာျမင္းစီး စစ္ပုလိပ္မ်ားက ပိုမုိျပင္းထန္စြာ ၿဖိဳခြဲခဲ့လုိ႔ ေနာက္ဆုံး ေက်ာင္းသားတပ္ႀကီး လဲၿပိဳခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဥကၠ႒ ကိုလွေ႐ႊလည္း အကန္ ခံထားရလုိ႔ လမ္းေပၚမွာလဲေနပါတယ္။ ကိုလွေ႐ႊ ရဲ႕ ေဘးမွာ လဲေနတာကေတာ့ ကိုေအာင္ေက်ာ္ပါ။ ဦေခါင္းမွေသြးေတြ ဆက္တိုက္ယိုစီးေနရင္းမွပင္၊ ကုန္း ထကာ “ကိုလွေ႐ႊ၊ ကိုလွေ႐ႊ။ က်ဳပ္တို႔ေခါင္းေဆာင္းႀကီး ဘယ္လိုေနေသးလဲ။ အေရးေတာ္ပုံ ေအာင္ရမည္။” ဟု ေသြး႐ူးေသြးတန္းနွင့္၊ အသံကြဲႀကီးနင့္ ေအာ္ရင္း ျပန္လဲက်သြားပါတယ္္။ ေဘးမွေက်ာင္းသားမ်ား သူ႔ကို ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီးသို႔ အားခ်င္း ပို႔ေသာ္လည္း ေနရမရ၍ ဆင္နီတိုးရီးယမ္း၁၅ သို႔ေျပာင္းေ႐ႊ႕ခဲ့ရပါတယ္။
ထိုေန႔ညက၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႀကီးတခုလုံး တိတ္ဆိတ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ရဟန္း႐ွင္လူတို႔လည္း မလွံဳ႕ေဆာ္ရပဲ အသံတိတ္ သပိတ္ေမွာက္ၾကပါတယ္။ ကိုေအာင္ေက်ာ္မွာေတာ့ တကၠသိုလ္ ဆင္နီတိုးရီးယမ္းက ခုတင္ေပၚမွာ သတိလစ္လွ်က္။ ကိုလွေ႐ႊလည္း ပုန္းေ႐ွာင္ေနရသည့္ၾကားမွ သူ႔ရဲေဘာ္ ကိုေအာင္ေက်ာ္အတြက္ ရင္တဖုိဖုိနွင့္။
၁၉၃၈ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၂) ရက္ေန႔ ညေနတြင္မွာေတာ့ ကိုလွေ႐ႊဆီသုိ႔ သတင္းတပုဒ္ ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ “ကိုေအာင္ေက်ာ္ ေသၿပီတဲ့”။
ဤသတင္း ဗမာျပည္ရွိေက်ာင္းမ်ားအားလုံးသို႔ ခ်က္ခ်င္းျပန္႔သြားၿပီး ႐ြာငယ္မ်ားမွ ေက်ာင္းမ်ားပါ မက်န္ အားလုံးတညီတညာတည္း သပိတ္ေမွာက္ၾကပါတယ္္။ ကိုလွေ႐ႊကိုယ္တိုင္လည္း ၀ရမ္း ထုတ္ခံထားရသည္ကိုပင္ ဂရုမစိုက္၊ ကိုေအာင္ေက်ာ္စ်ာပနပြဲ၌ ေ႐ွ႕ဆုံးမွ ဦးေဆာင္ခ်ီတက္ခဲ့ပါတယ္။ စ်ာပနပြဲႀကီးမွာ လည္း လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတုိ႔နွင့္ ဆႏၵျပပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၾကံေတာသုႆန္ အေရာက္မွာေတာ့ ကိုလွေ႐ႊက “ဟယ္…ဘေမာ္အစိုးရ၊ နင့္တုိ႔လုပ္ရပ္ေၾကာင့္ ငါတို႔ရဲေဘာ္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ က်ဆုံးရတယ္။” အစခ်ီသည့္ ရဲရဲေတာက္ မိန္႔ခြန္းကို ေဟာေျပာပါေတာ့တယ္။ ကိုထြန္း႐ွိန္ တေယာက္လည္း ေခါင္းမွာပတ္တီးစည္းျဖင့္ ကိုေအာင္ေက်ာ္၏ အေလာင္းေဘးမွ ေနကာ အံက်ိတ္ရင္း မ်က္ရည္ေတြ တေတြေတြနွင့္။
ကိုေအာင္ေက်ာ္အတြက္၀မ္းနည္းခ်င္းအထိန္းအမွတ္ျဖင့္ ဗမာတျပည္လုံး အစည္းအေ၀းမ်ား က်င္းပၾကပါတယ္။ လူအမ်ား၏ ေထာင္ခံမွဳျဖင့္ ကိုေအာင္ေက်ာ္စ်ာပန ေကာ္မတီ မွ ကိုေအာင္ေက်ာ္အား “ေနမ်ိဳး သီဟသူရ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္” ဟူေသာ္ဘြဲ႔ျဖင့္ ဂုဏ္ျပဳခဲ့ၾကျပန္ပါတယ္။ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ သည္ကား ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ပထမဦးဆုံး အသက္စေတးခဲ့ေသာ ဗ.က.သ ၏ အာဇာနည္ပင္။ ဤသို႔ ရဲရင့္စြာ အသက္ေပးခဲ့ေသာ၊ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး၏ ေမာ္ကြန္းတဆူ၊ ရဲေဘာ္ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ ကို ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ ဒီဇင္ဘာလ (၂၀) ရက္ေန႔၌ က်ေရာက္ခဲ့ေသာ “ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ေန႔” အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ဂုဏ္ျပဳအပ္ပါတယ္။
ဒီဇင္ဘာ (၂၀)ရက္ေန႔တြင္က်ေရာက္ေသာ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ေန႔အခမ္းအနားကို အဂၤလန္ႏိုင္ငံေရာက္ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားမွ ျပဳလုပ္က်င္းပ ျပီး။ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ သည္ကား ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ပထမဦးဆုံး အသက္စေတးခဲ့ေသာ ဗ.က.သ ၏ အာဇာနည္တစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ ရဲရင့္စြာ အသက္ေပးခဲ့ေသာ ၊ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး၏ ေမာ္ကြန္းတဆူ ၊ ရဲေဘာ္ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္အား ဂုဏ္ျပဳေသာ “ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ေန႔” အထိမ္းအမွတ္အခမ္းအနားကို Colindale Monastery တြင္ျပဳလုပ္က်င္းပ ခဲ့ပါသည္။
